Stadsbibliotheek Het Predikheren

De Stad Mechelen klopt bij het team Vlaams Bouwmeester aan wanneer ze in 2012 beslist om het Predikherenklooster te herbestemmen tot stadsbibliotheek. De stad heeft de ambitie om deze rand van het stadscentrum te activeren. In de plannen is een centrale rol weggelegd voor de toekomstige stadsbibliotheek en haar buur Kazerne Dossin. Uit de Open Oproep wordt Korteknie Stuhlmacher Architecten in samenwerking met Callebaut Architecten en Bureau Bouwtechniek gekozen. Een van de argumenten van de jury is dat zij als enige team de leeszaal op zolder plaatsen. Dat geeft een enorme vrijheid om in het binnenhof, de kloostergangen en de kerk andere functies van de bibliotheek onder te brengen. Het indrukwekkende houten dakgebinte bepaalt het interieur van de leeszaal: boekenkasten worden zo geplaatst dat het gebinte overal zichtbaar blijft. Boven op het bestaande dak komt een zelfdragende, stalen dakkap die voldoet aan de hedendaagse veiligheids- en isolatienormen, maar die van binnenuit onzichtbaar blijft. Geïnspireerd op voormalige ingrepen aan het dak zijn nieuwe kapellen en dakramen toegevoegd, die de zolder in het licht doen baden. Ook al is het dak volledig nieuw, het zoekt nadrukkelijk geen contrast maar versterkt de kracht van het bestaande.

Die keuze om niet bewust contrast op te zoeken is ook sturend voor de aanpak van de andere verdiepingen. De ontwerpers zijn betoverd door de schoonheid van het verval dat door decennia leegstand en eeuwen verbouwen in het klooster werd teweeggebracht. Ze nemen de ruïne die ze aantreffen als uitgangspunt van het ontwerp. Zo eisen ze het auteurschap voor de huidige conditie niet luid op, maar voegen ze een extra laag toe die zich inschrijft in het bestaande. Daarbij speelt het meubilair een hoofdrol. De lambrisering, tafels en boekenkasten zijn beheerst en trefzeker, en houden het geheel van inkom tot studiolo op zolder samen. Ze laten toe om hedendaagse technieken te integreren zonder in de vloeren of plafonds in te grijpen. Bovendien ondersteunt de kleur van het meubilair het naar elkaar toe trekken van de kleuren van de ruïne en de nieuwe ingrepen, wat de verwevenheid tussen de historische lagen en de hedendaagse toevoegingen versterkt. Door hun tactiliteit en maat spelen de meubelen ook een hoofdrol in de verschaling van het monumentale gebouw naar een humane schaal.

De ontwerpers zeggen zelf dat het project schatplichtig is aan het weiterbauen, een ontwerphouding die geschiedenis als leidraad neemt bij de transformatie van gebouwen. Toch is er in het Predikheren meer aan de hand: de ontwerpers gebruiken bewust verschillende strategieën door elkaar in hun omgang met het bestaande. Zachte restauratie, reiniging en conservatie van vooral het ruïneuze zijn op harmonieuze wijze vervlochten met harde restauratie en hedendaagse toevoeging. Zo is gekozen voor een zachte reiniging van de buitengevels, terwijl de gevels aan het binnenhof veel ingrijpender zijn teruggebracht naar een oorspronkelijke toestand. De souplesse waarmee de architecten schakelen tussen de verschillende strategieën is ingegeven door hun visie op wat bewaard moet worden: het accumulatieproces van historische lagen en de sfeer van verweer, niet één bepaald moment in de geschiedenis van het gebouw.

- Sofie De Caigny

Dit project is gepubliceerd in het Architectuurboek Vlaanderen N°14. Wanneer attitudes vorm krijgen